مناسبتهایی که قرار بود آگاهیمان را بیشتر کنند
جوانهها
۲ آذر ۱۴۰۱ - ۲۳ نوامبر ۲۰۲۲

تقریباً هر ماه یک یا چند مناسبت وجود دارد که به موضوعات فرهـنگی، اجـتمـاعی و سـیاسی مـربوط اسـت. بـرخی از این مناسـبتهـا را حکـومت بـر مـبنای روایت تـاریخی مـوردنظـر و ایدئولوژی تبلیغی خود درست کرده است، و برخی دیگر مستقل از حکـومت هســتند.با اینحال حکـومت سـعی داشــته این روزهای مستقل را هم تا جای ممکن مصادره کند، مثل روز معلم که در اصل یادبود کشته شدن معلمی به نام ابوالحـسن خانعلی توسـط رئیس کلانتـری میـدان بهـارستان در تظاهـرات معلمان در سـال ۱۳۴۰ بود، اما حکـومت سعی کـرد روز مـرگ مرتضی مطهری را، که هیچ وقت معلم مدرسه نبود، جایگزین آن کند.
اگرچه این مناسبتها فرصتی هستند برای آن که گذشته را یادآوری کنیم یا به موضوعات و مشکلاتی که در یک زمینه وجود دارند فکر کنیم. با هم بحث کنیم و بخوانیم، اما اغلب اوقات کمتر این اتفاق میافتد. مناسبتها تبدیل شدهاند به روزهایی که به هم تبریک میگوییم، بدون اینکه تلاشی برای شناختن بیشتر و نقـادانهی موضــوع داشـته باشیم. مثل روز دانشجـو، ۱۶ آذر که یادبود ۳ دانشجو است که در دانشگاه تهران توسط گارد شاهنشاهی کشته شدند. اما کمـتر میپرسیم چرا؟ و چـرا هـنوز هر سال دانشجویانی به جرم شـرکت در تجمعات مستقل دانشجویی به این مناسبت دستگیر میشوند یا تحت فشار نیروهای امنیتی و حراست های دانشگاه قرار میگیرند.
در این روزهای مناسبتی، عموماً از روی عادت یا عقب نماندن از بقیه دلنوشـتهای مینویسـیم و در شبکههـای اجتمـاعی به اشتراک میگذاریم؛ مثل روز زن، که بـرای مقـابله بـا تبعیض و ستم علیه زنان و مبارزه برای حقوق برابر فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی توسط گروهها و سـازمانهای کارگری و سوسیالیستی زنان ایجاد شد، اما امروز خیلیها آن را مناسبتی برای تبریک و خریدن گل و هدیه برای زنان میدانند.
در این میان، اهمیت اقدام اجتماعی و گروهی بهعنوان یک عمل روزمره و اصل وجودی این مناسبتها اتفاق بیافتد، فراموش میشود. مثلاً میبینیم هر سال به مناسبت روز جهانی کودکان، یا روز مقابله با خشـونت علیه زنان، همـه چنـد روزی دربارهی کـودکان یـا خشـونت علیـه زنان حـرف میزننـد و بعــد همهچیـز، از جمله ریشههای خشونت علیه زنـان و نقــض حقـوق کودکان فراموش میشود تا سال بعد.
موارد اینچنینی ممکن است به ما این توهم را بدهد که داریم کاری میکنیم و قدمی در راه حقوق افراد برمی داریم، اما در واقع خیلی کار خاصی نمیکنیم. البته این که در چنین روزهایی به انتشار و بحث و نظر در مورد مقالات و مصاحبهها و مطالب بپردازیم راهگشاست، چون بعداً هم میتوان به این مطالب مراجعه کنیم و بخوانیم و از آنها یاد بگیریم یا نقدشان کنیم و با دیگران به بحث بپردازیم. اصل مشکل در مورد این مواجههی مناسـبتی بــه مسـائل، در فراموشیهای یک سالـه، و از این مناسبت بـه آن مناسبت است که ضـرورت مبارزه و مقـاومت روزمره را نادیده میگیرد.