در دهه اخیر دست کم ۳۰۰ هزار کودک سرباز در بیش از ۳۰ درگیری جنگی حضور داشته اند. ۲ میلیون کودک براثر جنگ از بین رفته و۶ میلیون نفر نیز برای همیشه ناتوان شده‌اند. از ابتدای قرن بیستم تاکنون ۲۵۰ جنگ در جهان به وقوع پیوسته و این جنگ‌ها به طور قطع سلامت فردی و امنیت اجتماعی آنها را به خطر می‌اندازد. درآغاز هزاره سوم و از سال ۲۰۰۳ میلادی هم که ایالات متحده به عراق حمله کرد ۳ میلیون انسان بی‌خانمان شدند که نیمی از آنها کودک بودند؛ از آغاز دوران جنگ های «بدون تلفات» و استفاده از سلاح های دور برد، باز هم کودکان قربانیان اصلی جنگ ها بوده­‌اند.

در سال ۱۹۹۴، هنگامی که ایران به کنوانسیون حقوق کودک پیوست، فعالان حقوق کودک بر این باور بودند که این اقدام می تواند پایانی باشد بر سیر اعدام کودکان در سالهای قبل. اما اعدام منوچهر طاهریان در سال بعد، نشان داد که هنوز تا توقف کامل این امر، راه زیادی باقی است. بنابر آمار رسمی سازمان عفو بین الملل، از سال ۱۹۹۴ تا انتهای سال ۲۰۱۱، ۴۷ کودک در ایران اعدام شده اند. رقمی که ۸ برابر رقم اعدام کودکان در کل کشورهای دیگر جهان است. جرایم این کودکان، مواردی چون قتل، جرایم جنسی و قاچاق مواد مخدر اعلام شده است.(۱)

” مامان ، آنها می خواهند مرا اعدام کنند ، چوبه دار را می بینم . مادر نجاتم بده ، می خواهم تو را ببینم ، به خاطر خدا نجاتم بده.”(آخرین جملات جوان اعدام شده ، دل آرا دارابی برای مادرش سال ۲۰۰۹) ایران بالاترین آمار اعدام جوانان را در میان کشورهای دیگر جهان از سال ۱۹۹۰ دارد و ۷۳ درصد اعدام در سراسر دنیا از سال ۲۰۰۴٫ تا ژوئن ۲۰۰۹ ایران ۳۳ کودک متهم را اعدام کرد و ۱۶۰ جوان دیگر به جرم های همجنس گرایی ، ارتداد ، زنا ، دعواهای خیابانی مرگ منجر در لیست انتظار اعدام قرار دارند است .

در ماه مارس (اسفند) گذشته خبری مبنی بر اعدام هفت تن در عربستان در رسانه‌ها منتشر شد. ازآنجا که دوتن ازمجرمین در هنگام ارتکاب جرم زیر ۱۸ سال سن داشتند این اقدام مسولان قضایی عربستان باعث واکنش‌های بسیاری از سوی مجامع بین المللی، فعالان حقوق بشر و حقوق کودک شد. میثاق حقوق کودکان که کشورهای بسیاری از جمله عربستان از امضا کنندگان آن به شمار می‌روند، اعدام مجرمینی که در هنگام ارتکاب جرم زیر هجده سال سن داشته‌اند را ممنوع کرده است.

سودان؛ کشوری که بیش از ۵۰ درصد ساکنانش را کودکان زیر ۱۸ سال تشکیل می دهند، به گفته سازمان دیده بان حقوق بشر، جزو پنج کشوری است که همچنان حکم اعدام برای کودکان صادر کرده و آن را اجرا می کند. دولت سودان اما «به شدت» این اعلام سازمان دیده بان حقوق بشر را رد کرده و تاکید می کند که از نخستین کشورهای امضا کننده معاهده بین المللی حقوق کودکان است.

این داستان از مجموعه “فاشیزم چیه، پرندس یا لک لک؟” ترجمه ایرج نوبخت انتخاب شده است. ییلماز گونی این مجموعه داستان­ها را در سال ۱۹۷۸ زمانی که به عنوان زندانی سیاسی در زندان به سر می­برد، برای پسرش نوشته است.

از ابتدای پیدایش هنر همواره هنرمند مسئولیت هایی در قبال جامعه داشته است. هنرمند بدوی با طراحی بر دیوارهای غار مسئولیت ثبت وقایع را داشت و تاریخ نگاری می کرد. اما کم کم هنرش را در اختیار اعتقادات قرار داد و از ساخت بت ها تا طراحی اماکن مذهبی پیش رفت. با پیدایش اولین امپراطوری ها هنربه کمک آمد تا جلال و جبروت شاهی را دو چندان کند. اما هرچه تاریخ به پیش رفت و جامعه مدرن تر شد شکل و مسئولیت هنرمند نیز تغییر کرد تا امروز که شاید به نوعی بزرگترین مسئولیت هنرمند آگراندیسمان زشتی ها باشد .

قوانین اکثر کشورهای خاورمیانه بیش از آنکه جنبه­های عرفی داشته باشد، جنبه­های شرعی دارد. افغانستانِ تحت سلطه­­ی­ طالبان در واقع مستعمره­­ اعرابِ مسلمانِ تروریست به حساب می­آمد که حکام آن در جزیی­ترین شئون زندگی روزمره­ی­ مردم نیز دخالت می­کردند. عربستان راست­ترین، محافظه­کارترین و زن ستیزترین رژیم حال حاضر خاورمیانه به شمار می­رود که همچنان به شیوه­ی­ صدر اسلام دست پای متهمان را قطع کرده و استفاده از شمشیر کماکان کاربردی جدی در سیستم قضایی این کشور دارد.

از وجوه ممیز کودکان و بزرگسالان رؤیاپردازی‌هایی است که معمولاً از آن با عنوان خیال‌بافی یاد می‌کنند. اما این رؤیا‌ها و فانتزی‌های کودکانه، در حقیقت بازنمودی از تجربه‌­ی زیسته­ی کودک است، که به فراخور توان پردازش اطلاعات در مغز وی، در سنین مختلف به شیوه‌های گوناگونی پرداخته و برون‌ریزی می‌شود. نقاشی‌هایی که کودکان می­کشند، نوشته‌هایی که می­نویسند، داستان‌هایی که تعریف می‌کنند و حتی تکیه کلام‌ها یا حالات صورت آن­ها،همگی نمودهایی از جهانی هستند که در اطراف خود مشاهده ‌می‌کنند. از سویی دیگر میزان توجه کودک به امور جزئی، دسته بندی‌های او ازجزئیات مهم یا بی‌اهمیت، هیجان انگیز یا معمولی و … نیز نمود‌هایی از این برون ریزی‌ به حساب می­آیند.

یمن، شهر حدیده – گروه­های مدافع حقوق بشر اعلام کردند، یمن یکی از کشورهایی با بالاترین تعداد اعدام، به دلیل ضعف دستگاه قضایی و بی­شناسنامه بودن کودکان یمنی همچنان به زندانی کردن و اعدام آن­ها ادامه می­دهد. «مریم بتاح»، نوزده ساله، تیرباران شد. او از جمله زندانیان زندان مرکزی و پرتراکم «هودیدا»، در ساحل غربی یمن بود که در پانزده سالگی محکوم به مرگ شد و به مدت سه سال در این زندان زندگی دشواری را، در انتظار اعدام، پشت سر گذاشت. بر طبق اظهارات دیده بان حقوق بشر بتاح یکی از ۲۲ نوجوان نابالغی بود که به اعدام محکوم شد­ه­اند. وی در خانواده­ای روستایی و بی­سواد متولد شد که مانند هشتاد درصد از کل جمعیت یمن، فرزندان­شان فاقد شناسنامه هستند.

درصد بالایی از افراد در جهان طبق معیارهای بین المللی “فقیر” محسوب می شوند. فقر و شرایطی که به تبع آن بر فرد تحمیل می شود، بر جنبه های مختلف زندگی افراد، تاثیر غیرقابل انکاری دارد که آثار سوء اجتماعی نیز از تبعات آن است. کودکان به دلیل موقعیت خاصشان، نسبت به این شرایط آسیب پذیرترند، از این رو لازم است که به نیاز های اساسی و ابتدایی آنان توجه ویژه ای شود.

عبارت مصطلح «بچه ست نمی فهمه» یکی از نمودهای بارز باور به نادانی کودکان است. حتی در فقه سنتی نیز معمولاً کودکان را در کنار مجانین قرار می‌دهند و فاقد قوه­ی تمییز و از آن‌ها با عنوان محجور یاد می‌کنند.[ii] می توان گفت که این موضوع در انسان‌شناسی سنتی[iii] و کلاسیک تقریباً تمام جوامع وجود داشته و خاص یک دین و یک فرهنگ مشخص نیست

«برای من آقا هم ننویسی چیزی نمی‌­شود. چون من که آقای تو نیستم من فقط دوست توام.» – از نامه­­‌های صمد بهرنگی به یکی از شاگردانش – ده سال پیش، در همین روزها، محمود دولت آبادی – در مراسم بزرگداشت بهرام بیضایی – سپاس ویژه­ای را به نسل متولد «حول و حوش ده­ه بیست» ایران نثار کرد؛ نسلی که به حق بار رشد بخش قابل توجهی از فرهنگ و هنر ایران معاصر را بر دوش کشید. «صمد بهرنگی» هم از همین نسل بود. روشنفکری آذری زبان که در سال ۱۳۱۸ به دنیا آمد و به سهم خود، در طی زندگی کوتاهش متعهدانه قلم زد و بخش­‌های مترقی فرهنگ ایران را فعال نگه داشت.

«ناجی العلی» کاریکاتوریست فلسطینی، به سال ۱۹۳۷ در روستای «الشجره» در حد فاصل طبیرا و ناصره متولد شد. وی در سال ۱۹۴۸ به همراه خانواده به اردوگاه «عین الحلوه» در جنوب لبنان پناه برد. ناجی العلی پس از دستگیر شدن توسط نیروهای اسرائیل به نقاشی بر روی دیوار اردوگاهی که در آن محصور بود پرداخت و این اولین فعالیت هنری وی به حساب می‌آمد.

کشورهای مختلف در این نقطه منحصر به فرد از کره زمین، نقاط مشترک و تفاوت بسیاری با هم و باجهان خارج از خود دارند. یکی از مهترین عناصری که این شباهت و تفاوت‌ها را بین کشورهای خاورمیانه و دنیای اطراف آن ایجاد می‌کند، نظام آموزشی در کشورهای این منطقه است. در این رابطه به سراغ دکتر سعید پیوندی، جامعه‌شناس رفتیم. دکتر پیوندی استاد دانشگاه نانسی فرانسه است که تحقیقات فراوانی در زمینه نظام‌های آموزشی انجام داده.

بی شک یکی از شاخصه­‌های مهم توسعه یافتگی هر جامعه ای، میزان سرانه­ی مطالعه­ی افراد آن جامعه است و بر همین اساس جهان امروزی را “جهان اطلاعات” خوانده اند.از این رو کتابخوانی، به عنوان یکی از منابع مهم دستیابی به اطلاعات، از ضرورت‌های اجتماعی و فرهنگی جامعه است که البته خود تحت تأثیر علایق و انگیزه‌های فردی، امکانات و میزان در دسترس بودن کتاب قرار دارد.

تا چند سال پیش، نمایشگاه کتاب هم معنی بود با روزهایی از اردیبهشت در محل نمایشگاه بین المللی و البته همراهی نمایشگاه مطبوعات. چند سالی است که این روزهای اردیبهشت در مصلای تهران و جدا از نمایشگاه مطبوعات برگزار می شود. تغییری که در کنار حذف برخی انتشاراتی ها و محدودیت های کم و زیاد برای برخی دیگر، موجب نارضایتی بسیاری از بازدیدکنندگان شده است. با این حال، نمایشگاه کتاب همچنان برای کتاب دوستان بهانه ای است تا با کتاب های تازه منتشرشده و در دست انتشار آشنا شوند و بتوانند کتاب های مورد علاقه­ خود را پیگیری یا خریداری کنند.

قصه‌های مجید روایت کودکی است بی پناه، که این بی پناهی در تمام قسمت­‌های مجموعه موج می‌­زند. بزرگترها مجیدِ سمج و حساس را درک نمی‌کنند. تا جایی که در اپیزود «ملخ دریایی» حتی از «بی بی» – تنها پناه زندگی­‌اش – نیز کتک می‌خورد. او کودکی پررو و فضول است که دل مشغولی­‌های رنگارنگی و واقعی دارد؛ از کراوات در بهانه، هندوانه در بعد از ظهر گرم، کت در لباس عید و سینما در شرم گرفته تا میگو در همین اپیزود ملخ دریایی!

آموزش و پرورش، بخشی حیاتی از روند رو به رشد اقتصاد مدرن به شمار می­آید. با این حال نگاه جناح راست، در دهه­های اخیر، نسبت به مقوله­ی آموزش عمومی صمیمانه نبوده است. به عنوان مثال، کمک­های خیریه­ی بیست میلیارد دلاری خانواده­ی «والتون»[۳] اهداف محافظه کارانه­ی طرفدارداران خصوصی سازی آموزش و پرورش عمومی را تقویت نمود؛ جناح راست اعتراضات زیادی به مقوله­ آموزش همگانی دارد. برخی از مخالفان محافظه کار و مذهبی اعتقاد دارند آموزش و پرورش عمومی با برخی از اعتقادات مقدس مذهبی تناقض دارد که مثال آشکار آن تدریس و آموزش رفتارهای جنسی در مدارس و یا شکاف موجود بین تعابیر علمی نظریه­­ تکامل و باورهای بنیادین مذهبی درباره­ آفرینش جهان توسط خداوند است.

در طول سال‌های اخیر درآمدهای دولت ایران از محل فروش نفت افزایش قابل توجهی داشته است. دولت­های نهم و دهم، از ۱۱۱۶ میلیارد دلار درآمد نفتی ایران در طول ۱۰۳ سالی که از کشف نفت در دوران ناصرالدین شاه می گذرد، ۵۳۱ میلیارد دلار سهم برده است. گرچه دولت ایران برای اداره­ی امور کشور هزینه‌هایی می پردازد اما سهم بردن یک دولت در طول هفت سال از درآمد نفتی کشور به اندازه­ی ۹۶ سال آمدن و رفتن دولت‌ها، پرسش‌هایی جدی درباره­ی محل هزینه کرد این درآمدها پیش می‌کشد: این درآمد در کجا و چگونه هزینه شده‌ است؟ کدام یک از زیرساخت‌های کشور با این درآمد توسعه و بهبود یافته است؟ این درآمد چقدر در رونق اقتصاد داخلی که می تواند تورم و بیکاری را مهار کند نقش داشته است؟ سطح رفاه عمومی تا چه میزان افزایش داشته است؟

اشک­‌ها خطوطی بر صورت کثیفش بر جا می­‌گذارند.« نبیل مختار»، پسر پاکستانی شش سال‌ه­ای است که در حین تمیز کردن موتور سیکلت‌­ها در خیابان اشک می‌­ریزد؛ کاری دشوار که شش روز هفته و هر روز به مدت نه ساعت ادامه دارد… او پسربچه‌ای است از میان میلیون­‌ها کودک در یک کشور فقیر که به کار کردن وادار می­‌شوند. جایی که دولت به دلیل بدنامی، فساد و بی­‌کفایتی قادر به حمایت از حقوق شهروندانش نیست. مختار- آخرین حامی خانواده­‌اش – می­‌گوید:«می‌­خواهم درس بخوانم و پزشک شوم، اما ما هیچ پولی برای این منظور نداریم». افزایش قیمت سوخت و مواد غذایی و شرایط نامناسب اقتصادی، بسیاری از خانواده­‌ها را مجبور کرده تا به جای مدرسه کودکان‌­شان را به دنبال پیدا کردن کار بفرستند.

از منظر تحلیل جمعیتی، در حال حاضر کودکان یک سوم جمعیت ایران را تشکیل می­دهند؛ یعنی کودکان ایرانی نزدیک به بیست و شش میلیون از جمعیت کل کشور را به خود اختصاص داده­اند. چنین عدد چشم­گیری میانگین سنی جامعه­ی ایران را به ۲۷ سال رسانده تا ایران نیز در زمره­ی کشورهای جوان جهان قرار بگیرد. دیگر کشورهای خاورمیانه نیز وضعیتی مشابه با ایران را تجربه می­کنند. این کشورها بافت جمعیتی جوانی دارند و در مواردی، چون غزه و افغانستان، میانگین سنی آن­ها زیر هجده سال است که از این رو می­توان این سرزمین­ها را سرزمین­های کودکان نامید. با این حال، و با وجود آن­که، کودکان در بافت جمعیتی این کشورها از جمله گروه­های اجتماعی هستند که دست بالا را دارند، ولی به علت شرایط عموماً بحرانی کشورهای منطقه، وضعیت کودکان چندان مورد توجه قرار نمی­گیرد.

«من [به] دنبال قالبی متعالی با کاستن از حشو و زواید هستم.» این شاید کامل ترین تعریف ممکن از سینمای «ابوالفضل جلیلی» به زبان خود باشد. او معتقد است مناسب­ترین واژه برای سینمای مورد نظرش «گرافیک سینمایی» است؛ یعنی به موجزترین، کوتاه ترین، ساده ترین، بی پیرایه و ادا و اصول ترین شکل، مسئله اش را مطرح می کند. در جایی دیگر می گوید: «من به زبان تصویر علاقمندم، دیالوگ را دوست ندارم و ضد دیالوگ هستم، البته شاید به این علت که بلد نیستم دیالوگ بنویسم و به همین علت سینمایم خشک به نظر می آید، چون از شیرینی معمول سینما دور است.»